Tel Erozyon Tezgahlarında Periyodik Bakımın Önemi ve Tezgahın Performansına Etkisi

Tel Erozyon Tezgahlarında tekrarlanabilir posizyonlama hassasiyetlerine, aynı kesim hızı ve yüzey kalitesi gibi verimlilik seviyelerine ulaşabilmek için, düzenli ve periyodik bakımın sürekliliği çok önemli bir konudur.

Tel Erozyon Tezgahları (Wire Cut EDM), özellikle son 40 yıl boyunca, artık her kalıp, yedek parça ve aparat imalatı yapan her işletmeye girmeyi başarmış ve her türlü imalat yapan firmaların olmazsa olmaz , vazgeçilmez makinalarından biridir. Günümüzde, tel erozyon tezgahlarının yetenekleri artmış ve bu tezgahın yalnız bir metali kesmek ve iki parçaya ayırmak gibi görevlerinin haricince, daha üstün yetenekler ilave edilmeye başlanmıştır: HIZ, HASSASİYET ve YÜZEY KALİTESİ.

Yani, tel erozyon tezgahlarının görevi artık elektrik iletkenliği olan malzemeleri kesmek değil, daha hassas kesmek, daha hızlı kesmek ve yüzey kalitesi daha iyi olan hatta taşlama kalitesine yakın yüzeyler elde etmek mümkün olmuştur. Hatta, SPM Tel Erozyon Tezgahlarının S modeli (SMART versiyon) ile 4 hatta 5 kesim yaparak Ra: 0.15 mikron seviyelerinde çok üst düzeyde yüzey kalite değerlerine ulaşmak mümkün olmuştur.

Hatta, tel erozyon tezgahlarında artık otomatik tel kesme ve geçirme sistemini (AWF System) hızı daha da artarak, çok gözlü kalıpların kesiminde kesintisiz ve insansız olarak tezgahların çalışması sağlanmış ve tezgahların uzaktan kumanda ve kontrol edilmesi de mümkündür. Yani, dijital teknolojinin verdiği tüm imkanları artık tel erozyon tezgahlarında kullanmak mümkündür. Böylece, tel erozyon tezgahlarının insansız olarak otomatik ve kesintisiz olarak çalışması sağlanmıştır: böylece tezgahın uzaktan kumanda edilmesi ve izlenmesi de artık mümkündür.

Hatta, otomatik tel kesme ve geçirme sistemini (AWF System) kullanarak Ø 0.05 mm – Ø 0.3 mm arasında tüm çaplardaki teli otomatik olarak geçirilmesi mümkündür..

Tel Erozyon Tezgahlarındaki kesim hızları artarken, toplam kesim zamanları azalırken; kesimdeki hassasiyetin artması ve artık doğrusal hareketlerde vidalı mil yerine LİNEER MOTOR gibi hareket sistemlerinin kullanılması sayesinde, sürekli ve tekrarlanabilir ölçü doğruluğu da sağlamak mümkündür.

Bu teknoloji sayesinde, özellikle çok sert ve küçük boyutlu parçaların kesilmesinde (kuyumculuk ve saat sektörü gibi), insan gözüyle bile görmenin mümkün olmadığı bu tür küçük parçalarda çok küçük çaplı tel yardımıyla (Ø 0.05 mm, Ø 0.1 mm gibi) kesilerek ayna gibi yüzey kalitesine ulaşmak mümkündür. Eğer böyle bir kesim teknolojisi olmasaydı, bu kadar küçük boyutlu iş parçalarının bu kadar hassas bir şekilde kesilmesi mümkün olmazdı.

Bu kadar modern teknolojiye sahip olan bir sistemin hassasiyetini ve verimlilik düzeyini aynı kalitede tutabilmek için, bu sistemin düzenli ve periyodik bir bakıma, planlı, programlı ve itinalı bir ilgiye ihtiyacı vardır.
Tel Erozyon Tezgahlarındaki Bakım Tipleri aşağıdaki gibi sınıflandırılabilir:

BAKIMIN YOĞUNLUĞU:

Bir Tel Erozyon Tezgahı, kalıphanede veya atölye ortamında kullanılan mevcut tüm makinaların içinde periyodik bakıma en çok ve en yoğun ihtiyaç duyan makinadır. Eğer, periyodik olarak bu bakım işlemleri düzenli olarak yapılmazsa, tel erozyon tezgahının standart performansını göstermesi beklenemez. Bunun için planlı, programlı ve ciddi olarak takip edilerek yapılacak bir bakım programı bu işin önemini artırmaktadır.

Örneğin, yüksek performansa programlanmış bir yarış arabası motoru, düzenli bakım ve servise gitmeden nominal beygir gücü, tork ve hız seviyelerine ulaşamaz. Fabrikanızdaki Tel Erozyon Tezgahınız da aynı benzer bir şekilde çalışır ve eğer tezgahın düzenli zaman aralıklarında yapılması gereken bakımlar yerine getirilmezse, tezgahın ulaşması gereken standart hız, yüzey kalitesi ve pozisyonlama hassasiyetlerinde performans gösteremezler.

Tel Erozyon Tezgahlarında yapılan bakım işlemi ile diğer konvensiyonel makinalara yapılan bakımlar arasındaki en önemli farklar bu işlemlerin proaktif ve koruyucu önlem olarak yapılması gerekliliğidir. Bu yüzden periyodik olarak programlanmış olan temizlik ve bakım işlemlerinin önerilen zaman aralıklarında tam zamanında yapılması makinanın performansı i.in çok önemlidir !

Tel Erozyon (Wire Cut EDM) tezgahının elektro-mekanik çalışma prensibi ve erozyon işleminin doğasından kaynaklanan sebeplerden dolayı, diğer makinalardaki operasyonlara göre, makine üzerinde rutin olarak aşınan ve temizlenmeye ihtiyaç duyulan birçok parça vardır. Hatta, bazı parçaların periyodik olarak ve bazı zaman aralıklarında kesin olarak yenisiyle değiştirilmesi ve yer değiştirilerek değiştirilmesi gereken, temizlenmesi gereken kısımları vardır. Eğer, bu işlemler uygun zaman aralıklarında yapılmazsa, tezgahın kesim hızları ve hassasiyetleri azalır ; hatta çok sık tel kopma problemi meydana geldiğinden tezgahın verimliği bariz bir şekilde düşer !

Bu yüzden, rutin ve düzenli olarak yapılacak olan bakım, temizlik işlemlerinin en önemli sebebi ise yukarıda da belirttiğimiz gibi tezgahın kesim hızı, pozisyonlama hassasiyeti ve yüzey kalitesi gibi çok önemli olan bu üç adet parametrenin sürekliliği ve tekrarlanabilirliği için çok önemlidir. Böylece, makinanın arıza ve tel kopması gibi sebeplerden dolayı aktif kıvılcım süresi aratarak durman zamanları da önemli ve dikkate değer bir şekilde azalır.

Dünyada, profesyonel olarak tezgah üreten yaklaşık 10 tane Tel Erozyon Tezgahı üreten firma vardır; SPM firması da Kore’de Tel Erozyon Tezgahı üreten tek firmadır. Doğal olarak çalışma prensibi aynı olmasına rağmen, tezgahlar arasında tasarım ve üretimden dolayı bazı farklılıklar vardır. Ama, markası ne olursa olsun tüm marka Tel Erozyon Tezgahlarının genel ve periyodik bakım ve temizliği için yapılması gerekenler ve bu bakım işleminin önemi aynıdır.

Tel Erozyon Tezgahlarındaki bakım ve kontrol işlemlerini periyodik olarak planlarken yapılacak işlemler, KISA ve UZUN Zaman Aralıkları olarak gruplandırılabilir:

KISA SÜRELİ BAKIM ve TEMİZLİK İŞLEMİ:

Tel Erozyon Tezgahlarındaki kısa zaman aralıklarında yapılacak periyodik bakım işlemleri, HAFTALIK ve AYLIK olarak aşağıdaki gibi sınıflandırılmıştır:

1. Otomatik Tel Kesme ve Geçirme (AWF) Sistemi: Bu sistem, telin ısıtılarak kesilmesi ve teli hızlı bir şekilde geçirilip kesme işlemine kaldığı yerden devam etmesini sağlayan çok önemli bir ünitedir. Telin kaldığı yerden veya bir sonraki delikten geçirilerek işleme devam edebilmek için ise SU JETİ kullanılır. Bu su jetinin meydana gelmesi için ise, hassas seramik jet nozullar kullanılır. Bu jet nozulların delik çapı 0.15 mm gibi çok küçük bir çaptır ve bu küçük delik hem tel tozlarından hem de kesim esnasında çıkan metal tozları ile zamanla tıkanır veya daralır. İşte periyodik bakım ve temizlik işlemi bu AWF Sisteminin sağlıklı ve kesintisiz çalışması için çok önemlidir.

Tel Erozyon Tezgahlarında kullanılan pirinç tel üzerinde üretimden kaynaklanan tozlar, telin ilerlemesi esnasında bu AWF sistemi ve sensörleri üzerinde birikerek AWF Sistemin sürekli ve kesintisiz olarak çalışmasını kesintiye uğratır. Çünkü, AWF sistemi üzerindeki hassas sensörler vasıtasıyla çalışır ve telin hangi noktada olduğu bu sensörler vasıtasıyla belirlenir. Eğer, bu sensörler periyodik olarak haftada birkaç defa temizlenmezse AWF Sistemi sağlıklı ve kesintisiz çalışmayacağı için, tezgahın da sağlıklı çalışması da mümkün olmaz.

2. Elektrot Pin (Power Feed Contact): Elektrot Pinler, telin geçtiği alt ve üst kafada tele kablolar vasıtasıyla enerji aktarımı yaparak elektro erozyon işleminin gerçekleşmesini sağlar ve kesim işleminin meydana gelmesine yardımcı olur. Bu enerji kontakları, tel ile sürekli temas halinde olduğundan zamanla aşınır ve belli bir zaman sonra kaydırılması, döndürülmesi ve nihayet yenisiyle değiştirilmesi gerekiyor. Eğer, bu önemli olan bu enerji plakaları (elektrot pinler), periyodik olarak temizlenmez ve kontrol edilmezse, tezgahın kesim performansı belirgin bir şekilde düşer, sık sık tel kopar ve hatta bazen kıvılcım bile meydana gelmediğinden dolayı tezgah kesme işlemi yapmaz.

3. Makaralar ve Kayış Aktarma: Bu parçalar telin hareketini sağlayan sistemi oluşturur. Bu makaralarda, telin belirli bir gerginlik altında hareket etmesinden dolayı, zamanla izler oluşur ve bu izler kanal şeklinde olduğundan telin hareketi esnasında sağlıklı dönmesini veya akmasını engeller; hatta tel patinaj yaparak sık sık tel kopma olayı meydana gelir.
Bu yüzden, makaraların ve göbeğindeki rulmanların da belli aralıklarda kontrol edilmesi ve gerekirse değiştirilmesi gerekiyor. Aynı şekilde, bazı tel erozyon tezgahlarında
telin hareket mekanizmasında kayışlar kullanılır; yine aynı şekilde kayışların da zamanla özelliği bozulur; bunun için kontrol edilir ve gerekirse yenisiyle değiştirilir.

4. Tel Gerginlik ve Frenleme Makarası: Bu akara (BREAK SHOE), tel hareket sistemi içindeki en önemli kısımdır. Bu makaranın görevi, telin hareketi ve kesim işlemi esnasında malzeme kalınlığına göre gerekli ve en optimum gerginliği oluşturmaktır. SPM firması bu fren ve gerginlik oluşturan makarayı servo motor vasıtasıyla çok hassas bir şekilde kontrol etmektedir. Böylece, özellikle yüksek malzemelerin kesimi esnasında parçanın orta noktasında meydana gelen sehim çok az olmaktadır.
Bu makaranın üzerinde, zamanla telin izleri kanallar oluşturmakta ve tel sağlıklı dönemediği için patinaj yapmaya çalışır; böylece kesilen parça üzerinde izler veya çizgiler meydana gelir. Bu yüzden, bu makarayı temiz tutmak için temizlemek ve sık sık üzerindeki izler görsel olarak kontrol edilmelidir.
Ayrıca, bu makara vasıtasıyla oluşturulan telin gerginlik değeri tel tansiyonunu ölçmeye yarayan cihaz ile ölçülerek belli zaman aralıklarında kalibre edilmelidir.

5. Seramik Tel Gayıtları (Alt-Üst Gayıtlar): Bu gayıtlar, telin hareketi esnasında tele kılavuzluk yapan en son ve en hassas kısımlardır. Bu gayıtların iç kısımları, seramik, safir veya elmas gibi malzemelerden imal edilmişlerdir. Telin çapından 0.005 mm daha büyük bir çapa sahip olan bu gayıtlar biri alt kafada diğeri ise üst kafada bulunur. Bu galt ve üst kafada yer alan tel gayıtları, tel erozyon tezgahlarının hassasiyet ve ölçü tamlığı için en önemli kısımlardır. Bu gayıtlar, tezgah üzerinde çok rijit olarak sabitlenmiş olmalıdır. Örneğin tezgah kesim esnasında, herhangi bir sebepten dolayı kaza veya çarpma olayı meydana geldiğinde önce hassas ve kırılgan malzemelerden (seramik, elmas veya safir) yapılmış olan bu kısımlar kırılır veya deforme olur. Eğer bu gayıtlar veya sabitlendiği kısımlar gevşemiş veya rijit bir durumda değilse; hiçbir zaman ölçü yakalayamazsınız.

Ayrıca, bu alt ve üst gayıtların üzerinde telin kesim esnasında soğutulmasını sağlayan soğutma delikleri vardır. Bu soğutma delikleri zamanlar hem tel tozlarından hem de çıkan metal tozlarından dolayı tıkanır; o yüzden haftada en az bir kere veya mümkünse hergün alt ve ğst gayıtlar temizlik sıvıları vasıtasıyla sık sık temizlenmelidir.

Aksi takdirde, bu soğutma delikleri tıkandığında veya delik çapları küçüldüğünden dolayı soğutma işlemi yeterince iyi olmayacağından dolayı, sık sık tel kopar ve kesintisiz ve sağlıklı kesme işlemi yapamazsınız.

6. Tel Diklik Ayarı: Bu işlem, yani telin diklik ayarı işlemi, her tezgah üreticisi tarafından sunulan Tel Diklik Ayar Aparatı vasıtasıyla yapılır. Bunun için, tel gayıtlar içinden hareketi sağlanır ve gerginlik aktif hale getirilir. Sonra da, telin geçtiği yerler hava ile kurutulur. Daha sonra bu diklik ayar işlemi otomatik olarak tezgahın kendisi tarafından yapılır. Bu işlem, tezgaha göre değişmek şartıyla en az 3 ayda bir muhakkak yapılması gerekir.

Herhangi bir sebepten dolayı, bir çarpma veya kaza durumunda telin diklik ayarının muhakkak tekrar yapmak gerekiyor; aksi takdirde kesilen erkek, dişi veya alt plaka gibi kısımlar tablaya dik olarak kesilmezler; hatta konik olurlar.

7. Tel Toplama Kutusu: Tel erozyon tezgahının çalışma prensibinden kaynaklanan ve makarada sarılı olan telin (tel bobini) hareketi ve gayıtlardan geçerek kesme işlemi yaptıktan sonra erozyona uğrayarak, yani aşınarak tel toplama kutusuna gider. Bu tel toplama kutusuna giden tel, bazı tezgahlarda olduğu gibi, yani sarım halinde tel toplama kutusunda toplanır. Bazı tezgahlarda, SPM Tel Erozyon Tezgahında olduğu gibi, tel aşındıktan sonra yani erozyona uğradıktan sonra kesilerek veya kırpılarak küçük parçalara ayrılır ve tel toplama kutusunda toplanır.

SPM Tel erozyon tezgahında olduğu gibi, işlem gören tel küçük parçalara bölündükten veya kırpıldıktan sonra tel toplama kutusunda toplanır.

Bu kırpılarak toplanmasının avantajı, diğer yönteme göre daha az yer kaplamasıdır; çünkü bu yöntemde tel, kutunun şeklini alır ve diğer yönteme göre 2-3 kat daha fazla tel alır. Böylece, tel toplama kutusunu sık sık kontrol edip boşaltmaya gerek kalmaz.
Bu yüzden, tel toplama kutusunun dolup dolmadığını sık sık kontrol etmek gerekir; eğer dolduysa da boşaltmak gerekir. Eğer boşaltmayı ve kontrol etmeyi unutursak, tel arka tel çekme ve toplama bölgesinde yığılarak tezgahın metal bir yerine temas ederek kontak verir ve tezgahın kesim işleminin aksamasına ve hatta tezgahın durmasına neden olur.

8. Sızdırmazlık (havuz, boğaz ve kapak) Contaları: Tel Erozyon tezgahlarında, yaklaşık 15 yıl önce havuzlu kesim yapma özelliğine sahip tezgahlar pek yaygın değildi; günümüzde havuzda kesim yapma özelliğine sahip tezgahlar yeni nesil olarak piyasada popüler olmaya başladı. Havuzda kesim yapma özelliğine sahip tezgahların ise, havuz içinde hareketli olan mekanik yapının veya havuzun kendisinin kesim esnasında suyun izole edilmesi yani kaçak olmadan seviyesinin kontrol edilmesi çok önemlidir. Gerek havuzun hareketli olduğu, gerekse havuzun sabit kafanın hareketli olduğu tasarıma sahip tel erozyon tezgahlarında havuzda su kaçağı olmaması için havuzun arkasında yalıtım plakası, boğaz contası, boğaz körüğü veya havuz kapağı contası gibi sızdırmazlık elemanları kullanılır.

Yukarıda adı geçen tün sızdırmazlık elemanları, suyun içinde çalıştığı ve su içinde bulunan metal tozlarına maruz kaldığı için zamanla aşınır ve deforme olur ve hatta bu contaların özelliği bozularak sertleşir. Sertleşen bu contaların özelliği bozulur ve artık sızdırmazlık görevini yapamaz duruma gelir. Bu sistem ve aşınan parçalar, tüm tel erozyon tezgahları için geçerlidir ve bu sızdırmazlık elemanlarını kontrol etmek ve gerekirse değiştirmek gerekir. Zaten, eğer değiştirilmemişse zamanla bu kısımlardan su kaçağı oluşmaya başlar.

9. Genel Temizlik: Tel Erozyon Tezgahının çalışma prensibinden kaynaklanan sebeplerden dolayı, eğer tezgahın genel olarak temizlikleri periyodik ve planlı bir şekilde yapılmazsa, ileri aşamada bu temizlik daha büyük ve kalın bir tabaka şeklini alan plakaları temizlemek daha da zorlaşır.
Tel erozyon tezgahında kesim esnasında ortaya çıkan metal tozları, kesimin yapıldığı ortamda bulunan alt-üst kafa, alt seramik makara, rulmanlar, havuz içinde bulunan kablolar, sensörler, civatalar vs, herşey bu toz şeklindeki mikro metal çamurlarının içinde kalır. Bu metal tozu yoğunluğu içinde kalan parçalar zamanında ve sık sık temizlenmezse, bu kısımlar artık metalleşir ve kalın bir tabaka şeklini alır; ileride artık temizlenmesi zor bir hal alır..
Özellikle, havuzun içinde kalan enerji iletim kablolarının baş kısımlarındaki cıvata bağlantılarının çok temiz olması gerekiyor ki; enerji akışı sağlıklı olsun ve kesim hızları stabil olarak hep aynı kalsın; aksi takdirde tezgahın performansı olumsuz şekilde etkilenir.

UZUN SÜRELİ BAKIM:

Tel Erozyon Tezgahlarındaki UZUN SÜRELİ yapılacak planlı bakım işlemleri, İKİ AYLIK, ALTI AYLIK ve YILLIK olarak aşağıdaki gibi sınıflandırılmıştır:

1. Su Filtreleri: Tel erozyon tezgahlarında kullanılan su filtreleri, tezgahın çalışma prensibi içinde çok önemli bir yer kaplar. Tel erozyon tezgahlarında, kesim esnasında ortaya çıkan metal tozları devir-daim eden suyun içinde kalır ve bu mikro mertebede metal partiküllerinin sayısı kesim yapıldıkça artar. İşte burada, bütün tel erozyon tezgahlarında mevcut olan otomatik filtreleme sistemi devreye girer. Çamurlu diye tabir ettiğimiz ve içinde çok sayıda metal tozları, partikülleri olan suyu filtrelere pompalayarak çamurların filtrelerin içinde bulunan kağıtlara takılması sağlanır; böylece metal tozları bu su filitrelerine takılarak devir daim eden ve havuzun içine pompalanan su sürekli temiz kalır. Hatta, bu suya baktığımızda suyun çok berrak olduğunuz gözümüzle görürüz.

Dolayısıyla, tel erozyon tezgahlarında kullanılan bu su filtreleri zamanla dolar; yani filtrelerin içinde bulunan kağıtla tıkanır ve bizler filtrelerin ömrünün bittiğini söyleriz. Su filtrelerinin içindeki kağıtlar tıkandığında, doğal olarak kağıtlara gelen basınç artar. Bazı tezgahlarda bu basınç dijital olarak ölçülür ve ekranda bu basıncın arttığını ve filtrelerin değişmesi gerektiği ile ilgili bir mesaj görünür; böylece filtrelerin değişmesi gerektiğini anlarız.

Buradan da anlaşılacağı gibi, tezgahlarda kullanılan su filtresinin bir ömrü vardır ve bunların zamanla değiştirilmesi gerekir. Buradaki yani filtre ömürlerinin ne kaar olduğu konusundaki kriter, tel erozyon tezgahında kesim yapılan malzemenin cinsi, yüksekliği ve kesim sayısıdır. Örneğin, bakır, alüminyum gibi yumuşak malzemeler filtre kağıdına çamur gibi sıvanarak, filtrenin çok kısa zamanda tıkanmasını sağlar. Ayrıca, yüksek ve hızlı yani kaba kesimlerdeki kopan partiküllerin boyutları büyük olduğundan dolayı, filtrelerin ömrü kısa olur.

Burada, SPM Tel Erozyon Tezgahlarının yeni S modellerinde (SMART versiyon) , filtrelerin ömrü rakiplerine göre 2-3 kat daha fazladır; çünkü SPM firması çok özel bir filtreleme sistemi kullanarak, filtre ömrünün 700-800 saatlere kadar uzamasını sağlamıştır.

2. Reçine:  Tel erozyon tezgahlarında devir-daim eden ve dielektrik görevi olan suyun iletkenlik değerinin de belli bir değerde olma şartı vardır; bu ise tel erozyonla kesim prensibinin en önemli kriterlerinden biridir. Çünkü, havuzun içinde kesim esnasında bulunması gerek ve alt-üst kafalara basınçla püskürtülen suyun iletkenliği belli bir değerden çok düşük olursa; su tel ile malzeme arasında bir izolasyon direnci yüksek olduğundan yalıtkan görevi göreceğinden dolayı bu defa da kıvılcım meydana gelmez. Dolayısıyla suyun dieletrik değerinin belli bir değerde kontrol edilmesi gerekir; bu kontrol işlevi reçine tarafından ve dijital olarak sağlanır.

Suyun direncini kontrol etmeyi sağlayan reçine, suyun içinde bulunan ve iletkenliği sağlayan anyon (+) ve katyonların (-) reçine topları üzerine çekerek sağlar ve bu anyon ve katyonlar reçine topları üzerinde sıvanırlar; ama belli süre sonra artık reçine toplayamaz duruma gelir ve reçine bitti deriz. Bu durumda, reçinenin ömrü bitmiştir ve yenisiyle değiştirilir.

Yine, reçinenin ömrü kesim yapılan malzemenin cinsi ve kesim sayısıyla orantılıdır. Burada, bazı malzemeler reçinenin ömrünü çok kısaltır; örneğin Elmas (Tungsten Carbide) gibi malzemeler reçinenin ömrünü çok kısaltır; çünkü elmasın içinde bulunan kobalt, reçineyi hemen bitirir.

Hemen hemen tüm tel erozyon tezgahlarında, reçine tarafından iletkenlik değeri bir sensör yardımıyla otomatik olarak ölçülen suyun değeri, tezgahın ekranında dijital olarak görünür ve reçinenin ömrü bitmişse zaten ekranda reçineyi değiştirmek için bir alarm mesajı belirir.

3. Suyun Seviyesi (şamandıra): Tel erozyon tezgahlarında, zamanla sistem içinde veya havuzdaki suyun seviyesi sıcaklık farkından dolayı buharlaşarak azalacaktır. Bu durumda, temiz su haznesinde bulunan su seviyesini ölçen şamandıra tarafından alarm meydana gelir ve bizi uyarır. Eğer, su seviyesi için böyle bir alarm meydana gelmeseydi, suyun seviyesi çok altlara ineceğinden dolayı, pompalar su yerine hava çekeceği için yanabilir.

Ayrıca, eksik olan suya ilave yapıldığında yine saflaştırılmış ve iletkenlik değeri belli bir değerde tutulan sudan ilave etmek gerekiyor. Eğer, ilave olarak musluk veya kuyu suyu kullanırsanız, bu durumda reçine çok sık devreye gireceği için, bu defa da reçinenin ömrü çok kısalır. Ayrıca, bu tür buharlaşarak sistemdeki su seviyesinin azalmasını önlemek için, tel erozyon tezgahlarının çalıştığı yeri ayrıca kapatmak gerekir ve klimatize edilmiş bir ortam sağlayarak sıcaklığı +/-22 derecede tutmak gerekiyor. Çünkü, soğutucu tarafından +/- 22 dereceye soğutulan su ile tezgahın çalıştığı ortam sıcaklığını birbirine çok yakın olması lazım; aksi takdirde buharlaşma olacağından dolayı sistemdeki su seviyesi sık sık düşer ve tezgahın verimli çalışması zorlaşır.

4. Makaralar, Kayış, kasnak: Bazı tel erozyon tezgah markalarında, telin hareketini sağlayan sistem içinde kayış ve kasnak gibi aktarım elemanları çok sık kullanılır. Bu tasarıma sahip tezgahlarda, kayış kasnak gibi hareket aktarım elemanları belirli periyodik aralıklara kontrol edilmeli ve gerekirse değiştirilmelidir. Fakat, tel hareket sisteminde, en sık kullanılan aktarım elemanları makaralardır ve bu makara malzemesi de genelde seramiktir ve göbekte de su ve gerginlik içinde çalışan özel paslanmaz rulmanlar kullanılır. Bu rulmanlar, genelde bozulur ve sağlıklı dönme işlevini yerine getiremezler; bu ise telin sürekli ve düzenli dönmektense atlayarak ve kesik kesik dönmesine sebep olur. Bu durumda da, telin sık sık koptuğu ve AWF (otomatik tel kesme ve geçirme sistemi) sisteminin sağlıklı çalışmadığı görülür.
Tel Toplama ve kırma: Bazı tel erozyon tezgahlarında tel kullanıldıktan sonra, ya tel toplama kutusu içinde spiral şekilde sarılarak ya da küçük parçalara kesilerek toplanır. Eğer, tel toplama kutusuna küçük parçalar halinde kesilerek toplanıyorsa, burada telin son çıkışından önce teli kesmek için tel doğrama veya kesme ünitesi vardır. Bu tel kesme ünitelerinde, teli kesen bıçaklar zamanla aşınır ve bunlar da zamanla kontrol edilip değiştirilmelidir. Aksi, takdirde tel toplama ünitesinde bu küçük tel parçacıkları sıkışarak KONTAK (short) alarmı vererek tezgahın uzun süredir durmasına sebep olur.

Kabin ve Soğutucu Filtreleri: Tel erozyon tezgahları, bilindiği gibi kesim esnasında elektriği çok yoğun kullanır; zaten sistemin adı üzerindedir; EDM (Electrical Discharge Machining). Bu yüzden, tel ile kesilecek malzeme arasındaki elektriksel kıvılcımı oluşturan kısım, elektrik ve elektronik komponentlerden oluşan jeneratör kısmıdır; bu jeneratör ise elektronik kontrol kabini içindedir. Bu kabine içinde bulunan PCB ve elektronik elemanlar da çalışma esnasında yüksek bir sıcaklık ve ısı oluşturur. Bu oluşan sıcak havayı kabine içinden uzaklaştırmak için de özel fanlar kullanılır. Bu fanlar vasıtasıyla, kabin içinde oluşan sıcak hava dışarı atılırken dışarıdan da soğuk havanın içeriye alınması sağlanır. Bu hava akımı ve sirkülasyonu esnasında da hava filtreleri kullanılır; eğer makinanın çalıştığı ortam tozlu ve kirli bir ortamsa kabine giren hava vasıtasıyla kabinin içine metal tozları girer. Bu metal tozları ise, elektronik elemanlardan ve PCB’lerden oluşan jenaratörün içnde tehlikeli bir durum oluşturur; çünkü metal tozları bu sistem içinde kısa devre vs gibi problemler yaratarak, daha ciddi problemler oluşmasına sebebiyet verir.

O yüzden, kabin içinde bulunan tüm hava filtrelerinin görsel kontrolü ve gerekiyorsa sık sık temizlenmesi gerekir. Aksi takdirde, elektronik kabin içindeki havanın sıcaklığı artar ve jeneratör içindeki kartların ve diğer elektronik elemanların hasar görmesine neden olur.

Yine, ayrıca tezgahın havuzu içinde bulunan ve sistem içindeki suyun soğutulması için kullanılan su soğutucusun içinde bulunan hava filtresinin de bu periyodik bakım içinde programlanması ve temizlenmesi gerekiyor. Aksi takdirde, su soğutucusu sık sık arızaya geçeceği için, tezgahın performansının düşmesine neden olur.

Makina Sızdırmazlık Contaları: Tel erozyon tezgahlarında kesme işlemi, havuz ve su içinde gerçekleştiği için bu sistem içindeki en önemli konu ve problem bu sistem içinde kullanılan sızdırmazlık contalarının sağlıklı çalışıp çalışmadığıdır.
Bu yüzden, havuzun arkasında bulunan yalıtım plakası, havuz alt kafa contası ve yalıtım plaka contası zamanla aşınır ve su içinde hem baskı altında (sürtünme) hem de içinde metal partikülleri bulunan suyun içinde özelliği bozulur. Bu yüzden, en az yılda bir kere bu yalıtım contalarının periyodik olarak değişmesi gerekir; yoksa X ve Y eksenleri arasında pozisyonlama problemleri , yani ölçü problemleri meydana gelir.

Su Seviye Şamandıraları: Tel erozyon tezgahlarında, bilindiği gibi su kesim işlemini oluşturan sistemin içindeki çok önemli bir faktördür. O yüzden, suyun da miktarı ve seviyesi şamandıralar vasıtasıyla otomatik ve dijital olarak kontrol edilir. Havuz içindeki suyun seviyesi dijital olarak kontrol edilir. Aynı şekilde, temiz ve pis su haznelerinin içindeki su seviyeleri de şamandıralar vasıtasıyla otomatik olarak kontrol edilir.

Tel erozyon tezgahlarında, kesim esnasında kullanılan suyun içinde metal partikülleri olduğundan dolayı şamandıralar çok sık takılır ve rahat çalışamazlar; bu yüzden yılda en az iki kere tüm şamandıralar kontrol edilmelidir.

Su Haznesi: Tel erozyon tezgahlarında tüm kesim işlemi ve bu üretim yönteminin kendisi suyun içinde gerçekleştiği için, suyun kalitesi ve temizliği çok önemlidir. Makinada kesim işlemi gerçekleştikçe, kesim esnasından çıkan metal partikülleri filtre vasıtasıyla temizlense bile temizlenemeyen kısımlar zamanla su tankının dibinde tortu ve çamur olarak birikir. Ayrıca, makinanın genel temizliği esnasında kullanılan kimyasal temizlik maddeleri vasıtasıyla, mevcut suyun PH değeri, iletkenlik yani direnç değeri değişebilir.
Ayrıca, uzun süredir temizlenmeyen ve içinde metal çamur yoğunluğu bulunan suyun, eğer komple değiştirilmezse kullanılan su pompaların ve soğutucu içindeki devirdaim pompasında da tıkanmalara ve bu pompaların performansında çok büyük düşüşlere neden olacaktır; bu performans düşüşleri de tezgahın genel ve kesim hızıyla ilgili zincirleme performans düşüşlerine sebep olacaktır.

Bu yüzden, makinada aylardır uzun süre kullanılan olan suyun yılda en az 1 kere komple yenisiyle değiştirilmesi ve su haznesinin dibindeki tortu ve çamurların da genelolarak temizlenmesi gerekmektedir. Buna ilaveten, böyle bir genel temizlik yapıldığında, pompaların su girişlerinde bulunan ve su temiz ve pis su haznelerinin en dibinde bulunan koruyucu süzgeçlerin de görsel kontrolü ve temizliği de çok önemlidir. Çünkü, bu süzgeçlere zamanla üstübü, jelatin kağıt, bez gibi birçok maddenin takıldığına şahit olduk.

Yağlama: Tel erozyon tezgahlarındaki mekanik pozisyonlama hassasiyetleri, CNC iş merkezi ve torna gibi diğer talaş kaldıran tezgahlara göre daha yüksektir ve hata toleransları daha dardır. Örneğin, CNC iş merkezi ve torna gibi diğer talaş kaldıran tezgahlarda 0.01 mm çok küçük bir hata iken, bu değer (0.01 mm) tel erozyon tezgahlarında çük büyük bir pozisyonlama hatasıdır. Eğer, bir tel erozyon tezgahındaki mekanik pozisyonlamada 0.01 mm – 002 mm civarında bir hata varsa, bu tezgahta kesilen kalıpların hiçbiri çalışmaz.
Bu yüzden, tel erozyon tezgahlarında periyodik olarak yağlanması istenen eksenlerde (X,Y,U,V ve Z) kullanılan vidalı miller ve lineer kızakların yağlanması çok önemlidir.

Bazı marka tel erozyon tezgahlarında vidalı miller elle yağlanır, ama bazılarında otomatik yağlama sistemleri vardır. Yani, yağ haznelerinin içine tezgah üreticilerinin önerdiği yağdan koymak ve yağ seviye alarmı verdiğinde bu hazneyi önerilen yağ ile doldurmak yeterlidir.

SPM tel erozyon tezgahlarında, tüm tezgah modellerinde otomatik yağlama sistemi mevcuttur; eğer haznedeki yağ seviyesinde bir düşme olursa veya yağlamada bir problem olursa kontrol sistemi üzerinden otomatik olarak alarm mesajları oluşur ve kullanıcıyı uyarmak için bu tür dijital kontrol uyarıları sistemin güvenilirliği için çok önemlidir. Eğer, bu tür uyarılar olmazsa veya otomatik yağlama sisteminin olmadığı tezgahlarda elle yağlama unutulursa, özellikle X ve Y eksen vidalı millerinde boşluklar oluşabilir; bu boşluk değerleri millerin ne zamandır yağlanmadığı ve tezgahın bulunduğu çalışma şartlarına bağlı olarak, 0.02 mm – 0.08 mm arasında değişir. Bu boşluk değerleri ise, tel erozyon tezgahı gibi hassas bir cihaz için çok büyük hata değerleridir.

Eğer, vidalı miller uygun şartlarda yağlanmaz ise, bu durumda masraflar çok büyük rakamlara ulaşır; vidalı millerin ve hassas yataklama rulmanları aynı anda değişmesi gerektiği için, bu millerin ve hassas rulmanların aynı anda değişmesi gerekmektedir. Bu vidalı miller ve hassas rulmanlar aşındığından dolayı tezgah artık, delikleri oval kesmeye başlar, pim delikleri birbirini karşılamaz.

Özetle, tel erozyon tezgahlarında özellikle X ve Y eksenlerinin vidalı millerinin zamanında yağlanmaması veya yanlış yağlanması sebebiyle, millerde boşluklar oluşur ve bundan dolayı da hem kesilen parçalar bozulur hem de yüksek bakım ve servis masrafları oluşmasına sebebiyet verir.

GENEL TEMİZLİK ve BAKIMIN ÖNEMİ:

Tel Erozyon Tezgahlarında, genel bakım ve sık sık yapılacak temizlik işlemi alışkanlık haline getirilmesi gereken ve şiddetle tavsiye edilen eylemdir. Çünkü, makinanın düzenli ve sistematik olarak temizlenmesi makine üzerinde bulunan çok sayıda sarf malzemesinin de ömrünün uzamasına yardımcı olur.

O yüzden, iyi bir temizlik alışkanlığı, her tel erozyon tezgahı kullanıcısı için önemle tavsiye edilir.

Tel Erozyon Tezgahlarında temizlik yaparken kullanılan kimyasal temizlik maddesinin içeriği çok önemlidir. Bazı, temizlik maddeleri kimyasal olduğu için mevcut suyun içine karışarak suyun iletkenlik değerini olumsuz etkiler hatta kullanılan reçinenin ömrünü bitirir ve kesim hızlarının çok dikkat çekici şekilde düşmesine neden olur. O yüzden, tel Erozyon Tezgahlarında temizlik esnasında kullanılacak olan sıvının seçinde çok dikkatli olunması gerekir; bu tezgahlar için seçilen ve piyasada satılan özel temizlik sıvılarının kullanılmasına özen gösterilmelidir.

Ayrıca, bu yukarıda belirtilen özel temizlik sıvıları kullanmak yerine piyasada satılan ve çok ucuza temin edilen kostik veya asidik temizleyiciler kullanırsanız, tezgahın üzerinde bulunan diğer elemanlara (gayıt, elmas kontaklar, rulmanlar vs) gibi temas eden yüzeylere zarar verebilir, bu yüzeylerin aşınmasına, ağarmasına ve hasar görmesine sebebiyet verebilir. Burada, en önemli ve püf noktası ise tele enerji taşıyan kabloların bağlantı noktaları olan cıvata başları ve kablo uçlarına hasar vermesi ve enerji kayıplarından dolayı da kesim hızlarının dramatik bir şekilde düşmesidir.

Temizlik işleminde sonra, temizlene yüzeylerin veya kısımların suyla temizlenmesinde yarar vardır.

Bir tel erozyon tezgahında, temel amaç ve ana hedef işletme maliyetlerini en aza indirgeyerek en yüksek verimi almaktır. Bu yüzden düzgün, usulüne uygun olarak ve sistematik bir şekilde bakımı yapılan bir tel erozyon tezgahıyla, genel işletme maliyetini düşürerek verimliği en üst seviyeye çıkarma hedefleri daha kolay bir şekilde gerçekleştirilir.

Tel Erozyon Tezgahlarında, makinaların markası, modeli ve üreticisine bağlı olarak makinanın bakımı ve zaman aralıkları çok az da olsa değişebilir. Fakat, bu farklılıklar detaylarda farklıdır; fakat genel temel prensipler ve bakımın önemi aynıdır.

Mikron CNC

Mehmet YALDIZ